Parroquia: Baíñas
Advocación: Santo Antoíño
Cronoloxía: séculos XIII e XIX
Estilo: Románico e Ecléctico

Esta igrexa pertencía, na súa orixe, a un antigo mosteiro medieval, reducido a priorado a finais do século XV, contando dende entón con só uns cantos monxes. Dependía do mosteiro benedictino compostelán de San Martiño Pinario e o seu desmantelamento podería ser froito da Desamortización de 1836.

A igrexa conserva aínda trazas que evidencian a súa orixe medieval (comezos do século XIII). Resposta ao típico esquema do románico rural: nave única e ábsida rectangular, que conserva na parte baixa a bancada que ocuparían os monxes do priorado nos oficios litúrxicos, e está cuberta con bóveda de canón apuntada. Os arcos faixón, tamén apuntados, apoian sobre semicolumnas con capiteis de formas vexetais esquemáticas. O arco triunfal está enmarcado por un axedrezado. A nave única estaría cuberta inicialmente por unha armazón de madeira ata que foi incendiada polos franceses en 1809.   

No exterior, destacan os canzorros baixo o tellado, con formas vexetais e humanas, estas últimas representando vicios ou pecados. A porta lateral do muro norte, hoxe tapiada, presenta no seu tímpano un relevo de orixe tamén medieval. De tosca feitura, un home monta sobre unha besta, que pode representar a San Martiño no momento en que parte a súa capa para darlla a un pobre. A súa presenza explicaríase pola dependencia do priorado ao mosteiro de San Martiño Pinario de Compostela.

Á fábrica medieval tamén respostarían os contrafortes graduados e dispostos de xeito anárquico, articulación mural que se dá tanto na capela maior, para soportar a bóveda que cubre o interior, como no muro sur.

Á época posterior corresponden tanto a sacristía como a fachada principal, ambas as dúas engadidas no século XIX. Datadas inicialmente en 1802, a fachada tería sufrido danos en 1853 por un temporal que derrubaría parte da espadana que a remataba. Na última década do século XIX levantouse a torre-campanario que coroa a fachada na actualidade, obra do canteiro Manuel Muíños.

Imaxes

Coas reformas de 1967, desaparecen o retablo maior e o lateral de San Brais, aínda que quedaron algunhas das imaxes como a do patrón Santo Antoíño, obra barroca de finais do século XVIII, vestido cos atributos de diácono.

Da mesma datación é San Bieito, que aparece por pertencer á orde benedictina dos monxes deste priorado, vestido co hábito negro tradicional da regra, con mitra ao pé e un corvo cun pan. Barrocos e de mediados do século XVIII son un San Brais (con vestido de bispo e a man na gorxa) e un San Roque (de peregrino co can). E xa de comezos do século XIX é unha Inmaculada.

Bibliografía:

LEMA SUÁREZ, X. Mª (coord. e dir.) et alii (2010): A Terra de Soneira, no corazón da Costa da Morte; Edicións Xerais de Galicia, Vigo.

LÓPEZ VÁZQUEZ, J.M.B (1979): El arte del Finisterre gallego; tese de doutoramento inédita; USC.

Baíñas - Vimianzo (A Coruña)

Praza do Concello, 6, Vimianzo (A Coruña) CP 15 129. Tfno: 981716001. Fax 981 716 650.